Przez miliony lat ewolucji mleko matki ukształtowało się w unikalny produkt, który stanowi idealną dietę dla niemowlęcia. Światowa Organizacja Zdrowia zdecydowanie rekomenduje karmienie mlekiem kobiecym jako główny sposób żywienia dzieci do szóstego miesiąca ich życia. Jest to pokarm nie tylko bogaty w niezbędne składniki odżywcze, ale także pełen różnych substancji poprawiających rozwój niemowląt. Dzieci karmione piersią są mniej podatne na choroby, chronione przed niedoborami żywieniowymi i rozwijają się prawidłowo.
Produkcja mleka kobiecego ma miejsce w gruczole piersiowym kobiety, który jest zdolny do tworzenia pokarmu dla niemowląt. Rozmiar piersi nie gra tu decydującej roli, jedynym istotnym czynnikiem może być kształt brodawki sutkowej wpływający na wygodę oraz efektywność karmienia dziecka. Za produkcję mleka odpowiedzialne są specjalne pęcherzyki mleczne utworzone z komórek zwanych laktocytami. Są one w stanie czerpać z krwi matki substancje niezbędne do produkcji mleka. Każdy pęcherzyk posiada swój własny przewód mleczny, którym pokarm jest przesyłany do brodawki sutkowej.
Wydzielanie i tworzenie mleka to procesy ściśle regulowane przez hormony. Proces ten zaczyna się już podczas ciąży i jest kontrolowany przez prolaktynę i oksytocynę. Hormony te są wydzielane przez przysadkę mózgową matki na skutek ssania piersi przez dziecko lub mechanicznego odciągania pokarmu. Prolaktyna stymuluje produkcję mleka, a oksytocyna sprawia, że pokarm jest uwalniany z piersi. Produkcja mleka jest także kierowana przez mechanizm autoregulacji, który jest zależny od stopnia opróżnienia piersi przez niemowlę.
Mleko matki jest bogatym źródłem wielu różnorodnych składników odżywczych. Zawiera wodę, białka i aminokwasy, węglowodany, tłuszcze i wolne kwasy tłuszczowe oraz minerały, pierwiastki śladowe i witaminy. Wyjątkowość mleka kobiecego polega także na obecności biologicznie aktywnych substancji takich jak: żywe komórki odpornościowe, hormony, enzymy, czynniki wzrostu, prebiotyki czy komórki macierzyste.
Światowa Organizacja Zdrowia i różne stowarzyszenia prozdrowotne uznają mleko matki za „złoty standard” w żywieniu niemowląt. Polecają one wyłączne karmienie piersią do szóstego miesiąca życia, a potem stopniowe wprowadzanie innych produktów do diety niemowlęcia, przy jednoczesnym utrzymaniu mleka matki jako podstawowego źródła pożywienia aż do końca drugiego roku życia.
Należy jednak pamiętać, że skład mleka kobiecego nie jest stały. Proporcje poszczególnych składników mogą się zmieniać na przestrzeni czasu, dostosowując się do rosnących potrzeb dziecka. Pierwsze mleko, zwanie siarą, jest bogate w składniki odpornościowe oraz białka, witaminy i minerały. Po około dwóch tygodniach mleko stopniowo przechodzi w fazę dojrzałą.
Chociaż karmienie piersią jest najlepszym rozwiązaniem dla malucha, czasami nie jest to możliwe. W takich przypadkach można korzystać z mlek modyfikowanych dostosowanych do wieku dziecka. Są one oparte na mleku krowim, ale zostały tak modyfikowane, aby jak najbardziej przypominały naturalny pokarm kobiecy. W sytuacjach, gdy karmienie piersią nie jest możliwe, warto skorzystać z banków mleka, które przechowują pokarm oddawany przez kobiety posiadające jego nadwyżkę.